Viêm đường hô hấp ở trẻ em

Hiện nay với sự phát triển của xã hội, sự biến đổi khí hậu toàn cầu, ô nhiễm môi trường khí thải, bụi bẩn… nhất là ở các đô thị lớn mật độ dân cư đông như Hà Nội, TP.HCM dẩn đến tỷ lệ các bé bị nhiễm một số bệnh hô hấp ngày càng nhiều, đặc biệt là bệnh viêm đường hô hấp trên. Viêm đường hô hấp cấp hiện nay vẫn được xem là bệnh phổ biến và nguy hiểm ở trẻ em. 

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hàng năm có hơn 4 triệu trẻ em trên thế giới tử vong vì bệnh viêm hô hấp cấp, chủ yếu do viêm phổi. Đáng chú ý hơn, một trẻ dưới 5 tuổi có thể bị viêm đường hô hấp cấp 4 - 6 lần trong 1 năm.

1. Nhận biết bệnh cấu tạo đường hô hấp

Hệ hô hấp được tính từ cửa mũi trước đến tận các phế nang trong phổi. Đường hô hấp có chức năng lấy không khí bên ngoài cơ thể, làm ẩm, sưởi ấm và lọc không khí trước khi đưa vào phổi. Đường hô hấp dưới có thêm nhiệm vụ trao đổi không khí. Là cơ quan ngoài cùng tiếp xúc với không khí nên mọi bất lợi của môi trường đều do đường hô hấp trên gánh chịu như: bụi, lạnh, nóng, hơi độc, virus, vi khuẩn, nấm mốc…. Bởi vậy nên tỷ lệ bệnh đường hô hấp trên chiếm nhiều hơn các bệnh khác.

Đường hô hấp chia ra làm 2 loại:

• Đường hô hấp trên gồm: Mũi, hầu, họng, xoang và cả thanh quản.
• Đường hô hấp dưới gồm: Khí quản, phế quản, tiểu phế quản, phổi.

2. Nguyên nhân gây bệnh viêm đường hô hấp:

Viêm đường hô hấp ở trẻ dưới 5 tuổi hầu hết do nhiễm virus (chủ yếu là những loại virus lành tính). Một số loại virus đáng chú ý là virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, virus á cúm, virus sởi, Adenovirus (còn gọi là virus hạch), Rhinovirus, Enterovirus, Cornavirus và một số loài nấm...

Ở nước ta, nhiễm vi khuẩn vẫn được xem là nguyên nhân phổ biến gây viêm đường hô hấp cấp ở trẻ, đứng đầu là vi khuẩn Hemophilus influenzae tuýp B (viết tắt là Hib). kế đến là phế cầu khuẩn có tên khoa học là Streptococcus Pneumonia, liên cầu khuẩn, tụ cầu, vi khuẩn Bordetella, vi khuẩn Klebsiella pneumoniae, vi khuẩn Chlamydia trachomatis...

Ngoài ra, viêm đường hô hấp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau: có thể do dị ứng với thời tiết, với các loại dị nguyên khác nhau (kháng nguyên) có trong không khí, trong bụi, dị ứng hoặc tác động của hóa chất, khói thuốc lá (hoặc hút hoặc hít phải khói thuốc lá, thuốc lào do người khác nhả ra).

3. Các triệu chứng của bệnh đường hô hấp:

Viêm đường hô hấp không phải là một bệnh đơn lẻ là tổng hợp bệnh do bị lạnh, viêm mũi, viêm họng, viêm xoang, viêm thanh quản… Đặc trưng của bệnh là thời gian ủ bệnh ngắn, tốc độ biểu hiện bệnh nhanh và các biểu hiện mang tính ồ ạt..với triệu chứng dễ nhận biết như: Sốt cao, hắt hơi sổ mũi, chảy nước mũi, đau rát họng, ho, khàn tiếng, nhức mỏi .v.v…Trong thời gian nhiễm bệnh, các bé thường bị sốt cao nhiệt độ trung bình tầm 39 độ C. Kèm sốt là, hắt hơi, chảy mũi, thở hôi, mệt mỏi, đau bụng, nôn ói, tiêu chảy. Ho cũng xuất hiện hầu hết trong các bệnh viêm đường hô hấp trên, ho từng cơn hay ho khan hay có đờm. Khó thở là triệu chứng không đặc thù của viêm đường hô hấp trên là triệu chứng của viêm đường hô hấp dưới. (trẻ bị viêm thanh quản bé có thể sẽ bị khó thở). Khó thở là triệu chứng rất ít gặp nhưng đã gặp thường là dấu hiệu của bệnh nặng.

Viêm đường hô hấp trên phần lớn sẽ tự khỏi sau 5 -6 ngày, trường hợp lâu có thể đến một tuần. Mặc dù các bệnh này không nguy hiểm nhưng nó ảnh hưởng đến sức khỏe làm cho bé không ngủ được do nghạt mũi, mệt, quấy khóc biếng ăn…. Sau đợt cấp, nếu không điều trị hoặc điều không tốt bệnh chuyển sang viêm đường hô hấp trên mạn tính, với triệu chứng là ho, rát họng, nuốt thấy vướng trong họng, nghẹt mũi do phì đại cuống mũi, một số trẻ nước mũi chảy thường xuyên một hoặc cả hai bên mũi, một số trẻ bị VA mãn tính kéo dài mà căn nguyên do trực khuẩn thì chất nhầy chảy ra ở mũi thường có màu xanh, trường hợp gây viêm xoang thì kèm theo triệu chứng đau đầu. Ở trẻ em là đối tượng dễ mắc bệnh và hệ miễm dịch chưa phát triển đủ bệnh có thể gây nhiều biến thể nghiêm trọng. Theo cảnh báo của tổ chức y tế thế giới (WHO) phụ huynh không nên lơ là chủ quan vì theo thống kê có khoảng 20 -25% trẻ bị nhẹ sẽ phát triển thành viêm phổi. Cần điều trị kháng sinh thích hợp để tránh biến chứng và tử vong.

4. Cách phòng bệnh viêm đường hô hấp như thế nào:

Bệnh chủ yếu do virus gây bệnh nên các phương pháp điều trị triệu chứng mà chưa có điều trị nguyên nhân. Các thuốc chủ yếu được sử dụng là thuốc giảm đau, hạ sốt, chống viêm tại chỗ, nâng cao sức đề kháng cho bé. Khi bé có diễn tiến nặng hay bội nhễm bác sỹ sẽ tùy từng trường hợp sẽ điều trị cho các bé.

Các biện pháp dự phòng được đặt lên hàng đầu cho bé:

• Trước tiên cần tạo cho bé miễn dịch chủ động như thực hiện đầy đủ chương trình tiêm chủng quốc gia. Trẻ mới sinh ra cần tận dụng nguồn dinh dưỡng quý giá từ sữa mẹ
• Để chủ động phòng bệnh, phụ huynh cần hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch bệnh. hạn chế cho trẻ ra ngoài khi thời tiết chuyển mùa.
• Giữ đôi bàn tay luôn sạch sẽ (rửa tay bằng xà phòng) khi ăn uống sẽ loại trừ virus khỏi bàn tay. Để virus không có cơ hội xâm nhập vào đường hô hấp.
• Đeo khầu trang cách ly với mầm bệnh.
• Tránh cho bé chơi, học tập trong môi trường đông đúc nhiệt độ quá cao, quá lạnh không cho quạt xoáy thẳng vào trẻ khi chơi hoặc ngủ.
• Tạo thói quen cho trẻ uống nước ấm vào buổi sáng sớm sau khi ngủ dậy để cổ họng bé không bị khô, giữ ấm cổ cho bé khi ngủ tránh nhiễm lạnh, giữ nhà cửa luôn thông thoáng, sạch sẽ.
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để chủ động tăng sức đề kháng cho bé.

Tất cả những cách dự phòng trên, tuy đơn giản nhưng giúp phòng tránh tốt với những bệnh về hệ hô hấp cho các bé. Hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi các dấu hiệu nặng lên như sốt cao, ho nhiều, nôn ói kéo dài, tiêu chảy nặng, có các dấu hiệu biến chứng về tai, phổi, tiêu hóa, mắt. chúc các bé khỏe.

BS. CKI. Vương Thị Yến

Trưởng khoa Nhi - Phòng khám đa khoa Thành Công